Άρθρο του Γιάννη Θεοδόση, Οργανωτικού Γραμματέα της Ε.ΔΗ.Κ., το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Πολίτες», στο φύλλο Απριλίου-Μαΐου 2012
Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότερο ακούγεται στην κοινωνία – ή τουλάχιστον στο ριζοσπαστικότερο κομμάτι της – το αίτημα της καθιέρωσης του θεσμού των κληρωτών βουλευτών. Οι συνθήκες αρχίζουν να ωριμάζουν ώστε η κοινωνία, όχι απλώς να δεχτεί, αλλά και να διεκδικήσει αυτό που, κατά τον Αριστοτέλη, είναι αυτό που διακρίνει τη Δημοκρατία από τα άλλα πολιτεύματα: την κλήρωση δηλαδή των αξιωματούχων. Για να επιτύχει όμως μια τέτοια διεκδίκηση, χρειάζεται μια επεξεργασμένη πρόταση αλλά και μια ομαλή διαδικασία μετάβασης.
Τη σημερινή κρίση, δε θα πρέπει να τη βλέπουμε αποκλειστικά και μόνο υπό το φως της συγκυρίας των ημερών. Ναι, η αντιπροσώπευση σήμερα εμφανίζει το πρόβλημα της αποστασιοποίησης των αντιπροσώπων από το λαό. Αλλά αυτό είναι κάτι το οποίο θα συνέβαινε έτσι κι αλλιώς, αφού η εκλογή – χαρακτηριστικό του αριστοκρατικού πολιτεύματος – θα έχει πάντα το πρόβλημα της άνισης εκπροσώπησης. Πάντα κάποιες ομάδες θα υπερεκπροσωπούναι (άνδρες, εισοδηματίες, επαγγέλματα υψηλού προφίλ) και κάποιες άλλες θα υποεκπροσωπούνται (γυναίκες, άνεργοι, εργάτες, νέοι). Η κλήρωση, είναι ο μοναδικός τρόπος ο οποίος μπορεί να εξασφαλίσει την καλύτερη, κατά το δυνατό, εκπροσώπηση της κοινωνίας.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μερικές από τις προτάσεις που έχουν ακουστεί, κάνουν λόγο για ανάδειξη ενός αριθμού βουλευτών (είτε σταθερού είτε αναλογικά με τον αριθμό των λευκών ψηφοδελτίων) είτε ολόκληρης της Βουλής από κλήρωση. Όλες όμως οι παραπάνω προτάσεις έχουν τα προβλήματά τους.
Πρώτα πρώτα, ακόμα κι αν ελαττώσουμε τη θητεία των κληρωτών βουλευτών στον ένα χρόνο, δεν ξέρουμε ποια ανταπόκριση θα υπάρξει από αυτούς που θα κληθούν να εκπροσωπήσουν το λαό. Ένα σημαντικό ποσοστό, μπορεί να μην είναι διατεθειμένο να απέχει από τη δουλειά του για έναν ολόκληρο χρόνο: κάτι τέτοιο μπορεί να ισχύσει για τους ελεύθερους επαγγελματίες ή τους ιδιωτικούς υπαλλήλους. Το να περιορίσουμε την κλήρωση ανάμεσα σε αυτούς που μπορούν να αφήσουν τη δουλειά τους, θα δημιουργήσει και πάλι πρόβλημα υπερεκπροσώπησης / υποεκπροσώπησης ομάδων.
Αλλά ακόμα κι αν δεν είχαμε αυτό το πρόβλημα, και πάλι θα απείχαμε πολύ από το ιδανικό. Σε ένα εκλογικό σώμα των 7,5 εκατομμυρίων ψηφοφόρων, ακόμα κι αν είχαμε χίλιους κληρωτούς βουλευτές με ετήσια θητεία, η πιθανότητα να κληρωθεί κάποιος βουλευτής θα είναι μία στις 125. Το ιδανικό θα ήταν κάθε πολίτης, κάποια στιγμή της ζωής του, να κληθεί να εκπροσωπήσει το λαό.
Τα δύο παραπάνω προβλήματα, μπορούν να λυθούν ταυτόχρονα, με μια απλή πρόταση: οι κληρωτοί βουλευτές να κληρώνονται, όχι για μια ετήσια θητεία, αλλά ανά νομοσχέδιο.
Πιο συγκεκριμένα, όποτε προκύπτει ανάγκη νομοθεσίας για κάποιο ζήτημα, από κυβερνητική ή λαϊκή πρωτοβουλία (μέσω συλλογής υπογραφών), κληρώνεται ένα σώμα βουλευτών το οποίο θα ασχοληθεί αποκλειστικά και μόνο με τη νομοθέτηση αυτού του ζητήματος. Οι κληρωτοί αυτοί βουλευτές, παρακολουθούν τη δημόσια διαβούλευση, όπου τα ενδιαφερόμενα μέρη τους ενημερώνουν γύρω από το ζήτημα για το οποίο καλούνται να νομοθετήσουν και τους εκθέτουν τις απόψεις τους. Αφού ενημερωθούν, συζητούν μεταξύ τους και, σύμφωνα με τις αποφάσεις τους, ειδική επιστημονική ομάδα συντάσσει το νομοσχέδιο. Στο τέλος, το νομοσχέδιο ψηφίζεται κατ’ άρθρο και επί της αρχής.
Πρόκειται για μία διαδικασία η οποία μπορεί να ολοκληρωθεί ακόμα και μέσα σε τρεις μήνες, πάντως όχι περισσότερους από έξι, ενδεχομένως και χωρίς να χρειάζεται καθημερινή απασχόληση των βουλευτών, ώστε να μπορούν οι τελευταίοι να ασχοληθούν και με προσωπικά ζητήματα. Με αυτόν τον τρόπο, ελάχιστοι θα είναι αυτοί που δε θα μπορούν να ανταποκριθούν στα νομοθετικά τους καθήκοντα.
Προκειμένου να ικανοποιήσουμε και τη λιγότερο τολμηρή μερίδα της κοινωνίας, αυτού του είδους τα κοινοβουλευτικά σώματα, θα μπορούσαν να λειτουργούν παράλληλα με ένα εκλεγμένο κοινοβούλιο, κατά το σχήμα Άνω – Κάτω Βουλής. Σε αυτήν την περίπτωση, τα νομοσχέδια που ψηφίζονται από το κληρωτό σώμα, θα περνούν για έγκριση από το εκλεγμένο σώμα. Σε περίπτωση απόρριψης, το νομοσχέδιο θα επιστρέφεται στους κληρωτούς για περαιτέρω επεξεργασία και η εκλεγμένη Βουλή, θα μπορεί να απορρίψει μέχρι το πολύ τρεις φορές τις προτάσεις των κληρωτών. Μετά και την τρίτη απόρριψη, το νομοσχέδιο θα παραπέμπεται σε δημοψήφισμα, ώστε να αποφασίσει ο λαός.
Ένα ερώτημα το οποίο θα πρέπει να απαντηθεί αναφορικά με ένα τέτοιο σύστημα, είναι το κατά πόσο θα πρέπει οι πολίτες που επηρεάζονται περισσότερο από ένα νομοσχέδιο, θα πρέπει να έχουν αυξημένο λόγο, ή αν θα πρέπει να θεωρηθεί πως από όλα τα νομοθετήματα επηρεάζονται (έστω και έμμεσα) όλοι οι πολίτες. Μια καλή απάντηση σε αυτό το πρόβλημα, θα ήταν μια μέση λύση: οι πολίτες δηλώνουν το ενδιαφέρον τους για συγκεκριμένους τομείς νομοθεσίας και η σύνθεση του κληρωτού σώματος αποτελείται, στο ένα της μισό από τους πολίτες που έχουν δηλώσει ενδιαφέρον για τον τομέα του νομοθετήματος και, στο άλλο της μισό, από το σύνολο των πολιτών.
Μια παγίδα που θα πρέπει να αποφευχθεί, είναι το ενδεχόμενο από αυτήν τη διαδικασία να δημιουργηθεί μια ελίτ επιστημόνων δημοσίων υπαλλήλων οι οποίοι θα ασκούν αυξημένη επιρροή στους κληρωτούς, ώστε τελικά να επηρεάζουν το περιεχόμενο ή και την έκβαση της ψήφισης του νομοθετήματος. Τέτοια προβλήματα μπορούν να αποφευχθούν με την ανακύκλωση του προσωπικού που θα εξυπηρετεί το σώμα των κληρωτών ή και την τακτική ανανέωσή του.
Υπάρχει και άλλη μια σειρά ερωτημάτων στα οποία θα πρέπει να απαντήσουμε. Όπως, το πως θα καταστήσουμε τους κληρωτούς που ψηφίζουν ένα νομοσχέδιο, υπεύθυνους, τόσο για την εφαρμογή του, όσο και για τις συνέπειές του: να είναι δηλαδή θεματοφύλακες και υπεύθυνοι για αυτό (αφού στη Δημοκρατία, κάθε δικαίωμα συνεπάγεται και την αντίστοιχη ευθύνη) με τις συνέπειες αυτής της υπευθυνότητας ναι μεν να μην είναι αμελητέες, να μην αισθάνεται όμως ο κληρωτός τη δαμόκλειο σπάθη πάνω από το κεφάλι του καθώς αποφασίζει. Στόχος είναι κάθε κληρωτός να ψηφίζει και υπεύθυνα και ελεύθερα.
Ένα άλλο ερώτημα, είναι το πως θα επιτραπεί στους κληρωτούς να ασκήσουν και αυτοί κοινοβουλευτικό έλεγχο στην κυβέρνηση, ως νομοθετική εξουσία που είναι. Ως θεματοφύλακες του νομοθετήματός τους, θα ήταν λογικό να μπορούν οποτεδήποτε να ελέγξουν την κυβέρνηση ως προς την εφαρμογή του.
Τέτοια και άλλα προβλήματα τα οποία όμως, προκαλούν έναν ευχάριστο προβληματισμό αφού, ένα τέτοιο σύστημα, στην περίπτωση που εφαρμοζόταν, θα άφηνε την νομοθετική εξουσία απευθείας στα χέρια του λαού.
Πρόσφατα σχόλια