Γεννήθηκε στο Βαθύ της Σάμου το 1860.
Σπούδασε Αρχαιολογία στην Αθήνα και το Μόναχο. Διορίστηκε υφηγητής της Αρχαιολογίας στο ελληνικό Πανεπιστήμιο. Ως αρχαιολόγος, συμμετείχε σε πολλές ανασκαφές. Μεταξύ άλλων, ήταν υπεύθυνος και για τις ανασκαφές στην αρχαία Μεσσήνη το 1895. Το 1899, η μη εκλογή του ως τακτικού καθηγητή τον αναγκάζει να εγκαταλείψει την Αθήνα και να εγκατασταθεί στη γενέτειρά του.
Η Σάμος την περίοδο αυτή βρίσκεται υπό ηγεμονικό καθεστώς, ο ανώτατος άρχοντάς της διοριζόταν από τον σουλτάνο, ήταν ορθόδοξος -συνήθως Φαναριώτης- και διοικούσε με μια τετραμελή Βουλή, η οποία εκλεγόταν κάθε χρόνο από τη γενική συνέλευση των πληρεξουσίων. Στο νησί υπήρχαν δύο πολιτικές ομάδες το κόμμα των Πατριωτικών, που επιθυμούσε την παραμονή της τουρκικής κατοχής και το Κόμμα των Προοδευτικών που επεδίωκε την Ένωση με την Ελλάδα.
Σύντομα ο Σοφούλης εξελέγη αρχηγός του Κόμματων των Προοδευτικών και κερδίζει τις εκλογές της 16.4.1900 στις οποίες μετέχει για πρώτη φορά ως πολιτικός. Παρά την νίκη οι Πατριωτικοί με αποστασία παραμένουν στην αρχή.
Το 1902 οι Προοδευτικοί υπό τον Σοφούλη κερδίζουν και πάλι τις εκλογές και ο Σοφούλης ζητά την συμπαράσταση της Ελλάδας για την ανάπτυξη της Σάμου. Η περίοδος αυτή αποτελεί κοσμογονία αλλαγών και προόδου για το νησί, το υψηλό κόστος των οποίων πληρώνει ο Σοφούλης με ήττα στις εκλογές του 1904.
Κερδίζει τις εκλογές του 1906 και έρχεται σε σύγκρουση με τον νέο ηγεμόνα του νησιού το 1908 Ανδρέα Κοπάση όταν αποβιβάζεται στο νησί οθωμανικός στρατός. Στις συμπλοκές που ακολουθούν επικρατούν οι οθωμανοί και ο Σοφούλης με τους συνεργάτες του καταδικάζονται σε θάνατο, οπότε και διαφεύγουν στην Ελλάδα.
Μετά τη δολοφονία Κοπάση τον Μάρτιο του 1912 ο Σοφούλης αποβιβάζεται με οπλαρχηγούς και οπαδούς στο νησί και κηρύσσει την επανάσταση κατά της οθωμανικής κατοχής. Οι τούρκοι συνθηκολογούν και ο Σοφούλης εκλέγεται από την Εθνοσυνέλευση των Σαμίων κυβερνήτης. Η κήρυξη της ένωσης της Σάμου με την Ελλάδα έγινε επισήμως στις 11 Νοεμβρίου του 1912.
Ο Σοφούλης παραμένει πρόεδρος της προσωρινής Κυβέρνησης της Σάμου μέχρι το Μάιο του 1914, οπότε διορίζεται από τον Εθνάρχη Βενιζέλο Γενικός Διοικητής Μακεδονίας.
Το 1915 εκλέγεται για πρώτη φορά Βουλευτής της Ελεύθερης πλέον Σάμου.
Συμμετέχει αμέσως στο πλευρό του Βενιζέλου στο Κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη, όπου αναλαμβάνει Υπουργός των Εσωτερικών.
Από το 1917 έως και το 1920 ασκεί τα καθήκοντα του Προέδρου της Βουλής.
Στις μοιραίες εκλογές του 1920 δεν εκλέγεται Βουλευτής.
Με την επιστροφή Βενιζέλου, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, αναλαμβάνει το 1922 Υπουργός των Εσωτερικών και παραμένει στη θέση αυτή και στην Κυβέρνηση Καφαντάρη.
Αμέσως μετά την Επανάσταση του 1922 τάσσεται υπέρ της κατάργησης της μοναρχίας και βρίσκεται επικεφαλής των ριζοσπαστικών Φιλελευθέρων.
Στις 24.7.1924 αναλαμβάνει για πρώτη φορά Πρωθυπουργός διατηρώντας το Υπουργείο των Ναυτικών. Πρώτο μέλημα της Κυβέρνησής του ήταν η ομαλοποίηση του πολιτικού κλίματος, ενώ σημαντικό του έργο υπήρξε η απαλλοτρίωση 350.000 στρεμμάτων που δόθηκαν σε πρόσφυγες και ακτήμονες. Παραιτήθηκε τον Οκτώβριο του 1924.
Μετά τη δικτατορία Παγκάλου γίνεται Πρόεδρος της Βουλής από το 1926 έως και το 1928 και Υπουργός των Στρατιωτικών από το 1928 έως και το 1930 στην Κυβέρνηση Βενιζέλου.
Αναλαμβάνει ξανά Πρόεδρος της Βουλής από το 1930 έως και το 1932 καθώς και το 1933.
Παρ” όλο που δεν έλαβε μέρος ενεργά στο Βενιζελικό κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, δικάστηκε σε έκτακτο στρατοδικείο και αθωώθηκε.
Το 1935 ανέλαβε την ηγεσία του Κόμματος των Φιλελευθέρων μετά την αυτοεξορία του Εθνάρχη Βενιζέλου και εξελέγη ηγέτης του Κόμματος μετά το θάνατο του Εθνάρχη.
Το 1936 προσπαθώντας να βγάλει τη χώρα από το πολιτικό αδιέξοδο και να ανατρέψει την κυβέρνηση Μεταξά, υπέγραψε με το ΚΚΕ το σύμφωνο Σκλάβαινα-Σοφούλη, χάρη στο οποίο εκλέχθηκε Πρόεδρος της Βουλής, λίγο πριν τη δικτατορία του Μεταξά.
Μετά την επίσημη αναγγελία της δικτατορίας, στις 4 Αυγούστου του 1936, ο Σοφούλης τήρησε αμέσως αρνητική στάση. Σε υπόμνημά του προς τον βασιλιά Γεώργιο Β” (Δεκέμβριος 1936), έγραψε τα εξής: «Αλλ’ εάν ο κ. Πρωθυπουργός είχε στοιχεία, πείθοντα αυτόν, ότι ευρισκόμεθα προ ενός πραγματικού κινδύνου ανατροπής του καθεστώτος, είχε όλην την ευχέρειαν να αποτρέψει τον κίνδυνον δια μόνης της κηρύξεως του στρατιωτικού νόμου, παρεχομένης αναντιρρήτως και υπό της εθνικής αντιπροσωπείας της εγκρίσεως αυτής. Και λέγω αναντιρρήτως, διότι κατά τας συνεδριάσεις της συνταγματικής επιτροπής είχε διατυπωθή η γνώμη, ότι συμφέρει να κατοχυρωθή και υπό του Συντάγματος το πολίτευμα της Χώρας διά παντός μέτρου ασφαλείας κατά του κομμουνισμού, τιθεμένου εν ανάγκη εκτός νόμου.»
Η εξέλιξη της δικτατορίας σε φασιστικό καθεστώς, έκανε τον Σοφούλη να μιλήσει επιθετικά. Στις 6 Δεκεμβρίου 1939, έγραψε εκ νέου στον βασιλιά Γεώργιο Β” : «Μεγαλειότατε! Τα τεράστια προβλήματα, τα συνταράσσοντα την στιγμήν αυτήν ολόκληρον τον διεθνή κόσμον, δεν είναι ξένα και άσχετα προς την μικρήν ημών χώραν. […] Η ενότης την οποίαν παρουσιάζει σήμερον ο Ελληνικός λαός είναι αρνητική. […] Δεν είναι απίθανον ότι εις την Υμετέραν Μεγαλειότητα παρέχεται η βεβαίωσις ότι πολιτικοί αρχηγοί και πολιτικά κόμματα δεν υφίστανται σήμερον, ότι κατηργήθησαν αποφάσει της κυβερνήσεως. Το πολιτικόν όμως κόμμα ούτε δημιουργείται ούτε καταλύεται διά νόμου. Το πολιτικόν κόμμα είναι δημιούργημα της λαϊκής συνειδήσεως την οποίαν ουδεμία αστυνομική διάταξις είναι ικανή να καταλύση… Μόνον διά του πολιτικού κόσμου αποκαθισταμένου και ηνωμένου αποκαθίσταται και η εθνική ενότης. Και μόνον διά μιας κυβερνήσεως εθνικής συγκεντρώσεως πραγματοποιείται η πολιτική ευστάθεια και πολιτική αρμονία και η στενωτέρα προσέγγισις Θρόνου και Λαού. Μεγαλειότατε, εις τας χείρας σας ευρίσκεται όλη η δύναμις. Σεις είσθε ο ρυθμιστής της καταστάσεως. Μόνον μία πατριωτική απόφασις του Θρόνου είναι ικανή να αποδώση εις τον Λαόν το αίσθημα της ασφαλείας και βεβαιότητος και να απαλλάξη τον Ελληνικό λαόν της ανησυχίας και του φόβου ότι συνεχιζομένη η κρατούσα κατάστασις δεν θα αποβή τελικώς πρόξενος ανεπανορθώτου εθνικής συμφοράς.» Δυστυχώς, η συνέχεια μετά την Κατοχή μάλλον επιβεβαίωσε τις ζοφερές προβλέψεις του Σοφούλη.
Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συμμετέχει στην Αντιστασιακή οργάνωση ΑΑΑ (Αγών, Ανόρθωσις, Ανεξαρτησία) και έχει επαφές με το συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.
Από τον Ιανουάριο του 1944 διέβλεπε τι θα ακολουθήσει και κατηγορούσε το ΕΑΜ ότι απέβλεπε στην προώθηση δικτατορίας του ΚΚΕ.
Συνελήφθη στις 19 Μαΐου 1944 από τις γερμανικές αρχές κατοχής για την αντιστασιακή του δράση και έμεινε φυλακισμένος στο Χαϊδάρι μέχρι την Απελευθέρωση.
Τον Δεκέμβριο του 1944, προτάθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης Σοφούλη, αλλά οι Άγγλοι αρνήθηκαν. Η πρωθυπουργοποίησή του ήταν αποδεκτή από την Αριστερά, ως λύση στην επερχόμενη εμφύλια σύγκρουση.
Το τέλος του 1944 η πολιτική πόλωση έθεσε τους Φιλελευθέρους του Σοφούλη σε μια θέση αντιπαλότητας, τόσο απέναντι στο
ΚΚΕ όσο και απέναντι στους Λαϊκούς.
Αυτή η ιδιότητα παρακίνησε τους Βρετανούς να τον ανεβάσουν στην Πρωθυπουργία τον Νοέμβριο του 1945, σαν την τελευταία εναλλακτική λύση στη διαδικασία κατάληψης της εξουσίας από τη Δεξιά και στον εμφύλιο πόλεμο που ερχόταν.
Τον Ιανουάριο του 1946 ο Θεμιστοκλής Σοφούλης απέρριψε την έκκληση του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη και του Σοφοκλή Βενιζέλου για υπόδειξη κοινών υποψηφίων από τους Φιλελευθέρους και τους Λαϊκούς, ενώ τον Μάρτιο απέρριψε παρόμοια πρόταση από το ΚΚΕ για εκλογική συνεργασία ανάμεσα στο ΕΑΜ και τους Φιλελευθέρους. Η προσπάθεια του Σοφούλη να διατηρήσει απόσταση από την Αριστερά προκάλεσε την περαιτέρω κομμουνιστική υποψία.
Στο δημοψήφισμα για την επάνοδο του βασιλιά ο Σοφούλης και το Κόμμα Φιλελευθέρων τάσσονται κατά του Γεωργίου του Β’ και υπέρ της Δημοκρατίας.
Παρόλα αυτά μέχρι το 1947 ορισμένοι κύκλοι της Αριστεράς τον θεωρούσαν ως «πατριάρχη», «πρύτανη» και «Νέστορα» της ελληνικής πολιτικής και η συναίνεσή του εθεωρείτο απαραίτητη για κάθε πολιτική συμφωνία.
Οι προσπάθειες της Κυβέρνησης Σοφούλης για ειρήνευση και ομαλότητα υπονομεύτηκαν από τους δωσίλογους συνεργάτες των γερμανών και τις παραστρατιωτικές οργανώσεις της δεξιάς, που τρομοκρατούσαν στην ύπαιθρο και δολοφονούσαν στις πόλεις.
Η τελευταία του προσπάθεια για την αποφυγή του εμφυλίου ήταν η πρότασή του τον Σεπτέμβριο του 1946 στους Λαϊκούς για μια Κυβέρνηση Συνεργασίας, που θα έδινε αμνηστία και θα εγγυόταν για την ασφάλεια των καταδιωκομένων. Για τους Λαϊκούς αυτό ήταν μια εντελώς απαράδεκτη συνθηκολόγηση προς το ΚΚΕ.
Τον Ιανουάριο του 1947 ο Σοφούλης απαίτησε να σχηματίσει δική του Κυβέρνηση –γιατί διαφωνούσε με τη συγκρουσιακή πολιτική της δεξιάς- και να θέσει σε εφαρμογή μια πολιτική κατευνασμού, που περιελάμβανε την απελευθέρωση όλων των εκτοπισμένων και Γενική Αμνηστία. Ο ελεγχόμενος από την κυβέρνηση της δεξιάς ραδιοσταθμός τον κατήγγειλε ως «προδότη και Βούλγαρο».
Τον Ιούλιο του 1947 το ΕΑΜ απηύθυνε έκκληση στον Σοφούλη να αναλάβει πρωτοβουλία για την αποσόβηση του Εμφυλίου πολέμου. Συναντήθηκε τότε με τον πρωθυπουργό Μάξιμο και αποφάσισαν ότι μια πολιτική λύση ήταν ακόμη δυνατή. Στην συνέχεια ο Σοφούλης συνάντησε τον βασιλιά Παύλο, ο οποίος αρνήθηκε να συζητήσει κάθε πρωτοβουλία, γιατί οι Αμερικανοί δεν θα το επέτρεπαν.
Στις 2 Αυγούστου 1947, παρά τις αντιδράσεις του βασιλιά, ο Σοφούλης υπέβαλε προς το ΕΑΜ ένα σημείωμα για πιθανή συνεργασία του Κόμματος των Φιλελευθέρων με τον συνασπισμό του ΕΑΜ, με σκοπό την ανάληψη της Πρωθυπουργίας από τον ίδιο, εφόσον σε σύντομο χρονικό διάστημα θα διαλυόταν ο Δημοκρατικός Στρατός. Υποσχόταν αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, χορήγηση Γενικής Αμνηστίας και θέσπιση νομοθεσίας για αποφυγή αντεκδικήσεων. Το ΕΑΜ αποδέχθηκε την πρόταση σε πολλά σημεία, ενώ σε άλλα πρότεινε τροποποιήσεις. Οι Λαϊκοί ανησύχησαν για αυτές τις διεργασίες και περισσότερο για τις δηλώσεις του Σοφούλη ότι ο Δημοκρατικός Στρατός θα επικρατούσε, ότι η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να γίνει αντισλαβικός προμαχώνας και ότι η αμερικανική πολιτική έφερε την πρωταρχική ευθύνη για το τραγικό αδιέξοδο της χώρας. Οι Αμερικανοί θορυβήθηκαν και απείλησαν με διακοπή της βοήθειας προς την Ελλάδα.
Στις 4 Σεπτεμβρίου του 1947 η δεξιά του Τσαλδάρη αναγκάστηκε από τον συμμαχικό παράγοντα να συμπράξει σε κυβέρνηση συνασπισμού με τον Σοφούλη για να δημιουργηθεί ενιαίο μέτωπο απέναντι στο ΚΚΕ.
Τα Χριστούγεννα του 1947 το ΚΚΕ σχημάτισε την Προσωρινή Κυβέρνηση. Τότε ο Σοφούλης πίεσε το ΕΑΜ να αποκηρύξει το ΚΚΕ.
Ο Σοφούλης πίστευε ότι η κρίση θα μπορούσε να διευθετηθεί μόνο με μία συμφωνία σε διεθνές επίπεδο. Δυστυχώς δεν τα κατάφερε και η χώρα αυτήν την περίοδο βυθίζεται σε αιματηρό εμφύλιο πόλεμο. Ο γηραιός Σοφούλης επικεφαλής της Εθνικής Κυβέρνησης αγωνίζεται για αντιμετώπιση του ΚΚΕ ελπίζοντας για βελτίωση της Δημοκρατίας μετά την ήττα του ΚΚΕ.
Αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα υγείας πεθαίνει στις 24 Ιουνίου 1949.
Πρόσφατα σχόλια